จีนแก้ไขความยากจนอย่างไร? (ตอน๒)

1. การปฏิรูปอุตสาหกรรมกวดวิชา (หลังปี 2021)

ก่อนหน้านี้ ครอบครัวจีนหลายล้านครัวเรือนต้องจ่ายค่าเรียนพิเศษให้ลูกเป็นจำนวนมาก — บางครั้งมากกว่าครึ่งหนึ่งของรายได้ครัวเรือน — เพื่อให้ลูกแข่งขันได้ในระบบการศึกษาที่กดดันสูง

ในปี 2021 รัฐบาลจีนประกาศ ห้ามบริษัทกวดวิชาแสวงหากำไร โดยให้โรงเรียนกวดวิชาเอกชนต้องเปลี่ยนสถานะเป็นองค์กรไม่แสวงกำไร ห้ามระดมทุนในตลาดหลักทรัพย์ และห้ามโฆษณาเกินจริง

ผลลัพธ์: ค่าเรียนพิเศษลดลงอย่างมาก ครอบครัวมีภาระน้อยลง และเด็กจากครอบครัวรายได้น้อยมีโอกาสเข้าถึงการศึกษาเสริมมากขึ้นผ่านช่องทางรัฐ

2. “หมู่บ้านร่ำรวยร่วมกัน” ในมณฑลเจ้อเจียง

มณฑลเจ้อเจียงถูกเลือกเป็น “示范区” (示范区 = เขตสาธิต) สำหรับการร่ำรวยร่วมกัน โดยรัฐบาลท้องถิ่นร่วมกับบริษัทเอกชน เช่น Alibaba สร้างโมเดลพัฒนาชนบทแบบบูรณาการ เช่น:

• สนับสนุนเกษตรกรให้ขายสินค้าผ่าน Taobao Village (หมู่บ้านเถาเป่า)

• สร้าง “ศูนย์โลจิสติกส์ชุมชน” เพื่อส่งสินค้าได้รวดเร็ว

• พัฒนาการท่องเที่ยววัฒนธรรมท้องถิ่น

• จัดตั้งกองทุนชุมชนเพื่อช่วยผู้สูงอายุและคนพิการ

ภายในไม่กี่ปี รายได้เฉลี่ยต่อหัวในบางหมู่บ้านเพิ่มขึ้นเกิน 50% และช่องว่างรายได้ระหว่างเมืองกับชนบทแคบลงอย่างชัดเจน

3. มาตรการควบคุม “เศรษฐีพันล้าน” และส่งเสริมการบริจาค

ในปี 2021–2022 รัฐบาลจีนเร่งตรวจสอบกลุ่มคนร่ำรวย โดยเฉพาะในภาคเทคโนโลยี พร้อมกระตุ้นให้ “คืนกำไรให้สังคม” ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ:

• Jack Ma ผู้ก่อตั้ง Alibaba ประกาศบริจาคเงินหลายพันล้านหยวนเพื่อการศึกษาและสิ่งแวดล้อม

• Pinduoduo บริษัทอีคอมเมิร์ซ จัดตั้ง “มูลนิธิเกษตรกรรม” เพื่อช่วยยกระดับเทคโนโลยีการเกษตรในชนบท

• Meituan บริจาคเงินกว่า 10,000 ล้านหยวนเพื่อสนับสนุนผู้ส่งอาหาร (rider) ด้วยประกันสุขภาพและกองทุนสวัสดิการ

ไม่ใช่การ “บังคับ” แต่เป็นระบบนิเวศที่สร้างแรงจูงใจให้คนรวยมีส่วนร่วมในการลดความเหลื่อมล้ำ

4. “บ้านสังคม” และการควบคุมราคาที่อยู่อาศัย

ปัญหาที่อยู่อาศัยเป็นหนึ่งในอุปสรรคใหญ่ต่อการร่ำรวยของคนรายได้กลาง-ต่ำ รัฐบาลจีนจึงเร่งสร้าง “保障性住房” (บ้านสังคม/บ้านราคาไม่เกินเอื้อม) โดย:

• จัดที่ดินให้เอกชนสร้างบ้านราคาประหยัด

• ให้สินเชื่อที่อยู่อาศัยดอกเบี้ยต่ำแก่ผู้มีรายได้น้อย

• จำกัดการเก็งกำไรอสังหาริมทรัพย์ (เช่น ห้ามซื้อเกิน 2 หลังในเมืองใหญ่)

ในเมืองเช่น ซีอาน หรือ เฉิงตู โครงการบ้านสังคมช่วยให้คนหนุ่มสาวมีบ้านเป็นของตัวเองได้โดยไม่ต้องก่อหนี้ระยะยาว

5. “โครงการสามชั่วโมงสู่โรงพยาบาลระดับสาม”

เพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านสาธารณสุข รัฐบาลจีนผลักดันให้ทุกคนในชนบทสามารถเข้าถึง โรงพยาบาลคุณภาพสูง (ระดับสาม) ได้ภายใน 3 ชั่วโมง ผ่าน:

• การสร้างถนนและระบบขนส่งสาธารณะ

• การเชื่อมต่อระบบแพทย์ทางไกล (telemedicine)

• การส่งแพทย์จากเมืองใหญ่ไปประจำในพื้นที่ห่างไกลเป็นระยะ

นี่ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคเรื้อรังในชนบท และทำให้สุขภาพประชาชน “เท่าเทียม” มากขึ้น

ตัวอย่างเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า “ร่ำรวยร่วมกัน” คือ นโยบายที่ส่งผลต่อชีวิตจริง — ตั้งแต่พ่อแม่ที่ไม่ต้องจ่ายค่าเรียนพิเศษหลายหมื่นหยวนต่อเดือน เกษตรกรที่ขายลิ้นจี่ผ่านไลฟ์สดได้ทั่วประเทศ ไปจนถึงคนส่งอาหารที่ได้ประกันสุขภาพ

แนวคิดนี้อาจยังไม่สมบูรณ์ 100% และยังมีข้อถกเถียง แต่สิ่งที่พยายามทำคือ เปลี่ยน “การเติบโต” ให้เป็น “การเติบโตร่วมกัน”

ข้อมูลและสถิติที่ชัดเจนจากหลายหน่วยงาน ทั้งรัฐบาลจีน ธนาคารโลก (World Bank) และองค์กรวิจัยระหว่างประเทศ นี่คือตัวเลขสำคัญที่สะท้อนความคืบหน้าและบริบทของนโยบาย :

🔹 1. ความยากจนถูก “ขจัด” อย่างเป็นทางการ (2020)

• 100 ล้านคน → จำนวนประชากรที่หลุดพ้นจากความยากจนตามมาตรฐานจีน (รายได้ต่ำกว่า 4,000 หยวน/ปี หรือราว 18,000 บาท) ระหว่างปี 2012–2020

• 832 อำเภอ → จำนวนเขตยากจนระดับชาติที่ถูกถอดออกจากบัญชี “พื้นที่ยากจน” ทั้งหมดภายในปี 2020

• ความยากจนสุดขั้ว = 0% → ตามการประกาศของรัฐบาลจีนในเดือนกุมภาพันธ์ 2021

ที่มา: สำนักงานบรรเทาความยากจนแห่งชาติจีน (National Rural Revitalization Administration)

🔹 2. ช่องว่างรายได้: ค่าสัมประสิทธิ์จีนี (Gini Coefficient)

ค่าจีนีวัดความเหลื่อมล้ำ — ค่า 0 = เท่าเทียมสมบูรณ์, ค่า 1 = เหลื่อมล้ำสุดขีด

• ปี 2008: ค่าจีนีของจีนอยู่ที่ 0.491 (จุดสูงสุด)

• ปี 2022: ลดลงเหลือประมาณ 0.47

• เปรียบเทียบ: สหรัฐฯ ≈ 0.49, ไทย ≈ 0.44 (ข้อมูลประมาณการล่าสุด)

แม้ยังสูงกว่าเกณฑ์ “เตือนภัย” ที่ 0.4 แต่แนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่องหลังปี 2016
ที่มา: สำนักงานสถิติแห่งชาติจีน (NBS)

🔹 3. รายได้เฉลี่ย: เมือง vs ชนบท

• ปี 2023:

  • รายได้เฉลี่ยต่อหัวใน เมือง = 51,821 หยวน (~7,200 ดอลลาร์สหรัฐ)

  • รายได้เฉลี่ยต่อหัวใน ชนบท = 21,600 หยวน (~3,000 ดอลลาร์สหรัฐ)

• อัตราส่วนเมือง:ชนบท = 2.39:1

  • ลดลงจาก 2.62:1 ในปี 2015

หมายเหตุ: แม้อัตราส่วนยังไม่เท่ากัน แต่ถือว่าแคบลงเรื่อย ๆ — เป้าหมายของจีนคือให้เหลือไม่เกิน 2:1 ภายในปี 2035
ที่มา: National Bureau of Statistics of China (2024)

🔹 4. การศึกษา: การปฏิรูปโรงเรียนกวดวิชา (2021–2024)

• ก่อนปี 2021: ตลาดโรงเรียนกวดวิชาเอกชนมีมูลค่ากว่า 1 ล้านล้านหยวน/ปี

• หลังนโยบาย “Double Reduction”:

  • 95% ของโรงเรียนกวดวิชาเอกชนที่แสวงหากำไร หยุดดำเนินการหรือเปลี่ยนเป็นองค์กรไม่แสวงกำไร

  • 75% ของผู้ปกครองรายงานว่า “ภาระค่าใช้จ่ายด้านการศึกษาลดลงอย่างมาก”

    ที่มา: Ministry of Education of China (2023 Survey)

🔹 5. ชนชั้นกลางกำลังขยายตัว

• ปี 2023: จีนมี “ชนชั้นกลาง” ประมาณ 500 ล้านคน

• เป้าหมายปี 2035: ขยายเป็น 800 ล้านคน

• โดยนิยาม “ชนชั้นกลาง” ของจีน = รายได้ครัวเรือนระหว่าง 100,000–500,000 หยวน/ปี (ราว 450,000–2.25 ล้านบาท)

ที่มา: Chinese Academy of Social Sciences (CASS)

🔹 6. การบริจาคเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด

• ปี 2020: มูลค่าการบริจาคของบุคคลและองค์กรในจีน = 225,000 ล้านหยวน

• ปี 2023: เพิ่มเป็น 309,000 ล้านหยวน (+37% ใน 3 ปี)

• บริษัทเทคโนโลยีใหญ่ เช่น Tencent, Alibaba, Pinduoduo ติดอันดับผู้บริจาคมากที่สุด

ที่มา: China Philanthropy Research Institute

🔹 7. เป้าหมายระยะยาวภายใต้ “ร่ำรวยร่วมกัน”

• ปี 2035: รายได้ต่อหัวเพิ่มเป็น 2 เท่า จากปี 2020

• ปี 2035: กลายเป็น “สังคมรายได้ปานกลางสูง” (Upper-middle-income society)

• ปี 2050: บรรลุ “สังคมร่ำรวยร่วมกันอย่างสมบูรณ์”

ตัวเลขเหล่านี้ชี้ให้เห็นว่า ตัวชี้วัดเชิงปริมาณ เป็นเข็มทิศในการขับเคลื่อนนโยบาย ไม่ว่าจะเป็นการลดค่าจีนี การขยายชนชั้นกลาง หรือการบีบช่องว่างรายได้เมือง-ชนบท

อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์บางส่วนชี้ว่า ความท้าทายยังคงมีอยู่ — เช่น หนี้ครัวเรือนที่เพิ่มขึ้น อัตราการเกิดที่ลดลง และผลกระทบจากเศรษฐกิจโลก — ซึ่งอาจส่งผลต่อความยั่งยืนของ “ร่ำรวยร่วมกัน” ในระยะยาว

แต่สิ่งที่ปฏิเสธไม่ได้คือ: จีนกำลังสร้างโมเดลการพัฒนาที่เน้น “ส่วนรวม” มากกว่า “ปัจเจก” — และกำลังใช้ข้อมูลจริงเป็นเครื่องพิสูจน์ทุกย่างก้าว.